83. Cele jako pierwszy krok do projektowania szkolenia.

Siadając przed komputerem i zabierając się za napisanie tego tekstu, zrobiło mi się trochę sentymentalnie. Przypomniałem sobie, jak kończyłem pierwszą edycję Szkoły Trenerów Akademii SET® prawie 10 lat temu! Od samego początku było dla mnie intrygujące i pociągające projektowanie szkolenia. Często też zastanawiałem się od czego zacząć, żeby szkolenie, które projektuję, było dobrze napisane i potem sprawdzało się na sali. Jak to często powtarzam prowadząc zajęcia w Akademii – brak przygotowania jest przygotowaniem porażki.

Tymi słowami chcę rozpocząć cykl wpisów na naszym blogu, związany z wybranymi elementami dotyczącymi projektowania szkoleń. Mam pełną świadomość, że będzie to cykl koncentrujący się na niewielkim wycinku i nie będzie w pełni wyczerpywał zagadnień dotyczących projektowania szkolenia. Celem cyklu jest uporządkowanie pewnych zagadnień i nadanie im kierunku oraz zachęcenie do dalszego poszukiwania i pogłębiania wiedzy.

Tematy jakie będę poruszał to:

• Projektowanie celów szkoleniowych.
• Budowanie bezpieczeństwa jako jeden z elementów, o które warto zadbać już na etapie projektowania szkolenia.
• Oś szkolenia i odpowiedni dobór struktur szkoleniowych.
• Wsparcie wdrożenia umiejętności.

Wpisy będą się pojawiały w niewielkich odstępach czasu.

Tyle słowem wstępu.

Pierwszy błąd, który ludzie popełniają to fakt, że nie wiedzą, co chcą osiągnąć”

Kevin Hogan

Jeżeli jako trener -projektant szkoleń nie odpowiem sobie na pytanie, co chcę osiągnąć podczas szkolenia, to będę projektował szkolenie, które pewnie będzie atrakcyjne w formie, pozwoli dobrze się czuć i bawić uczestnikom a może nawet się przy tej okazji czegoś nauczą. Jednak bez określenia tego, co dokładnie chcę osiągać, czyli bez zdefiniowania celów szkoleniowych, bardzo trudno będzie ocenić efekty szkolenia.

Prawidłowe określenie celów szkoleniowych ma kluczowe znaczenie. Na nich będzie się opierała ocena a ponadto – może nawet to ważniejsze:

• Będą one służyły jako podstawa opracowania i realizacji programów szkoleniowych.
• Będą pomocne przy dobieraniu odpowiednich technik szkoleniowych w projektowanym szkoleniu.
• Będą pomocne przy typowaniu właściwych osób do udziału w szkoleniu.
• Pozwolą osobom uczestniczącym w szkoleniu, ich przełożonym oraz firmie na właściwe przygotowanie i możliwie jak najlepsze wykorzystanie szkolenia.

Pierwszą kategorię celów szkoleniowych tworzą cele projektowe. Są to cele, które ułatwiają sponsorowi wstępną ocenę szkolenia i pokazują najważniejsze elementy, na których będziemy się koncentrowali pracując już z uczestnikami na sali szkoleniowej. Natomiast mnie jako trenerowi dają wprost informację na czym powinienem się skoncentrować projektując szkolenie. Dwie główne kategorie celów projektowych to:

• Cele na poziomie umiejętności.
• Cele na poziomie wiedzy.

Na tym etapie mamy jeszcze cele odnoszące się do kształtowania postaw, ale je na razie zostawmy pamiętając tylko, że taki rodzaj celów jest.

Tworząc cele szkoleniowe, dbam by spełniały one następujące warunki:

Warunek 1

Cele szkolenia powinny być ściśle ukierunkowane na zniwelowanie luk między obecnymi, a wymaganymi efektami pracy.

Warunek 2

Cele szkoleniowe powinny być wyrażone w kategoriach behawioralnych, co pozwoli na dokonanie ich pomiaru. Co to znaczy w kategoriach behawioralnych? Nic innego jak odnoszące się do konkretnych zachowań uczestników będących efektem szkolenia.

Warunek 3

Ostatnim, jednocześnie równie ważnym warunkiem jest warunek mówiący o tym, że cele szkoleniowe powinny być możliwe do osiągnięcia i realistyczne.

Jak zatem formułować poszczególne kategorie celów?

Najczęściej podczas szkolenia uczestniczący w nim pracownicy uczą się wykonywania pewnych umiejętności, których wcześniej nie umieli zrobić, lub wykonywania ich lepiej niż dotychczas. Większość celów z tego zakresu dotyczy opanowywania umiejętności robienia konkretnych rzeczy i dlatego te cele opisuje się za pomocą czasowników wyrażających aktywne zachowania.

PRZYKŁADY CZASOWNIKÓW: budować, realizować, przeprowadzać, projektować, kierować, sporządzać, mierzyć, robić, obsługiwać, wykonywać, prezentować, wybierać, ustalać, szkolić, używać, pisać.

Mając już sformułowane cele na poziomie umiejętności, formułuję cele na poziomie wiedzy. Zaczynam od udzielenia sobie odpowiedzi na pytanie, co uczestnicy muszą wiedzieć, aby potrafili robić to, co zdefiniowaliśmy sobie w pierwszym kroku. Wiedza jest podstawą umiejętności. Podstawowe cele odnoszące się do pogłębiania wiedzy formułuję za pomocą czasowników opisujących mierzalne zmiany w zachowaniach.

PRZYKŁADY CZASOWNIKÓW: obliczyć, sklasyfikować, porównać, definiować, opisywać, scharakteryzować, wyjaśniać, określać, wymieniać, nazywać, stwierdzać.

Chcąc być w zgodzie z zasadami tworzenia celów szkoleniowych nie sposób nie wspomnieć, że cele mogę jeszcze bardziej szczegółowo określić. Pomagają mi w tym składowe dobrze sformułowanego celu szkoleniowego:

• efekty – wskazują, co osoby uczące się będą potrafiły zrobić,
• warunki – określają ewentualne czynniki, od których jest uzależnione pojawienie się efektów,
• standardy lub kryteria – opisują tam, gdzie jest to możliwe, standardy i kryteria efektów możliwych do zaakceptowania, na przykład w kategoriach szybkości działania, jego dokładności lub jakości.

Nie mniej ważnym elementem w temacie projektowania celów szkoleniowych jest tak zwana operacjonalizacja celów. Czym to właściwie jest? Chodzi o to, by cele z poziomu projektowego „uczłowieczyć” w taki sposób, by nadawały się do zaprezentowania uczestnikom szkolenia. Cele typu:

• Wzmocnienie umiejętności radzenia sobie z trudnym klientem.
• Prezentacja zasad prowadzenia rozmów telefonicznych z klientami.
• Stworzenie okazji do przećwiczenia nabywanych umiejętności.

są typowymi zoperacjonalizowanymi celami szkoleniowymi, które prezentuję uczestnikom szkolenia na etapie INTRO.

Zoperacjonalizowanie celów szkoleniowych i późniejsza ich prezentacja jest jednym z elementów budowania bezpieczeństwa na sali szkoleniowej ale o tym będę szerzej pisał w kolejnym wpisie.