Toksyczne środowisko pracy działa jak stopniowo podbijany muł pod wodą. Z każdą minutą odbiera klarowność komunikacji, zatruwa relacje i powoli spuszcza powietrze z balonu motywacji, dopóki wszyscy nie zaczynają tonąć w poczuciu bezsilności.
Czym jest toksyczność i jak ją rozpoznać?
Toksycznym środowiskiem nazywamy miejsce, w którym negatywne zachowania stają się codziennością, a atmosfera przypomina nurkowanie w zanieczyszczonej zatoce. Zamiast czystej wody wsparcia i jasnej komunikacji czujesz mętlik, przełożony rzuca pod nosem sarkastyczne komentarze jakby specjalnie podbijał muł, ograniczając widoczność i zabierając pewności siebie. Każda uwaga słyszalna jest z opóźnieniem, a echo sarkazmu krąży wokół Ciebie, powodując, że kroki, zamiast być pewne, stają się bardzo ostrożne i niepewne.
Mechanizmy powstawania toksyczności
1. Destrukcyjna komunikacja
Gdy komunikacja przypomina nurkowanie bez sygnalizacji, nagle zdajesz sobie sprawę, że jesteś sam na dużej głębokości. Aluzje, półsłówka i ironiczne odzywki zastępują jasne sygnały, a w ciemności nie wiesz, czy Twój partner nurkowy zaraz chwyci Cię za rękę, czy odwróci się plecami.
2. Izolacja i tworzenie grupek
Podwodne prądy dzielą zespół na grupki, które dryfują obok, nie mogą się zjednoczyć w głównym nurcie. Ci, którzy potrafią śmiać się „pod nosem” z czyichś pomyłek, tworzą swego rodzaju strefy bezpieczeństwa, pozostawiając innych w strefie niepewności jakby w silniejszym i mniej przewidywalnym prądzie.
3. Poczucie bezsilności
Jak podczas wynurzania się w toni i w kompletnej ciemności, gdy bąbelki powoli zbierają się wokół Ciebie, czujesz, że każdy Twój wysiłek może wywołać ból, strach i niepewność. Wkładasz całe serce w zadania, a atmosfera przypomina nurkowanie w zbyt głębokiej jaskini, choć wiesz, że potrafisz oddychać swobodnie, ktoś zawyżył limit głębokości i jesteś zmuszony ratować się przed niebezpiecznym przekroczeniem Twoich limitów i zagrożeniem życia.
4. Narzucanie fałszywych intencji
W toksycznym zespole każdy gest jest jak tajemniczy sygnał który jest nie końca jasny dla ciebie, trudno odróżnić, czy to znak ostrzegawczy, czy zaproszenie do eksploracji. Pomoc interpretowana jest jako podstęp, a każdy ruch staje się manewrem obronnym, który pochłania cenny tlen i zabiera kreatywność.
Psychologiczne skutki pracy w toksycznym klimacie
Podobnie jak długotrwałe nurkowanie bez odpowiedniej dekompresji, praca w toksycznym środowisku może pozostawić trwałe szkody: chroniczny stres, wypalenie i lęki, które odciskają piętno na psychice. Brak „psychological safety” porównywalny jest do nurkowania na głębokościach i w sposób który grozi urazem płuc. Zamiast zaufania czujesz ścisk w klatce piersiowej, a kreatywność zanika jak brak tlenu na dnie.
Badania wskazują, że mobbing i ciągłe groźby przekładają się na zaburzenia snu, nadciśnienie i inne dolegliwości somatyczne, to jak choroba dekompresyjna, tylko że zamiast bąbelków azotu to nerwy i lęki zatruwają organizm.
Konsekwencje dla organizacji i osób
- Organizacja tonie w kosztach rotacji i szkoleń, niczym sprzęt nurkowy porzucony na mieliźnie, wartościowy, lecz bezużyteczny, gdy nikt go nie używa. Fluktuacja wzrasta, reputacja zanika, a przyciąganie talentów staje się równie trudne, jak wynurzenie się bez przewodnika w odpowiednim miejscu.
- Przełożony traci autorytet jak ratownik, który przegapił sygnał będący wezwaniem do pomocy. Zamiast lidera widzimy kogoś, kto odcina dostęp do tlenu zespołu i zniechęca do dalszej eksploracji.
- Pracownik doświadcza wypalenia niczym braku powietrza pod wodą. Nawet najmniejsze sukcesy nie przynoszą ulgi, bo każda inicjatywa spotyka się z oporem, wstydem i walką.
- Współpracownicy dryfują z podejrzliwością, bojąc się podnieść głowy obawiając się kolejnych fal plotek i aluzji.
Antidotum: jak ratować zespół?… zaczynając od samego siebie!
Jak w nurkowaniu, zanim sprawdzisz cały zespół, upewniasz się, że Twój własny sprzęt jest ok. Jako przełożony warto spojrzeć w swoją butlę: czy jest odkręcona i dobrze podłączona do sprzętu, zanim zarzucisz winy innych. Przerzucanie odpowiedzialności na podwładnych i usprawiedliwianie się wobec samego siebie buduje toksynę równie skutecznie jak ciche nieszczelności, takie drobne ledwo widoczne.
Aby skutecznie oczyścić atmosferę, lider powinien zacząć od autorefleksji, zadając sobie pytania:
- Czy potrafię jasno określić cele i oczekiwania, czy raczej pozostawiam pracowników w domysłach?
- Jak często przyznaję się do własnych błędów i pokazuję, że pomyłka to szansa na naukę?
- Czy zdarzyło mi się usprawiedliwiać własne zaniechania, obwiniając zespół lub „okoliczności”?
- W jaki sposób wspieram otwartą komunikację: czy zachęcam do zadawania pytań, czy raczej karcę za nawet drobne niejasności?
- Czy celebruję sukcesy innych i publicznie uznaję wkład współpracowników, czy raczej koncentruję się na krytyce niedociągnięć?
- Jak reaguję na sygnały, że ktoś czuje się wykluczony lub zlekceważony czy pytam wprost „Jak się czujesz w tym projekcie?”, czy zakładam, że „wszyscy wiedzą, co mają robić”?
Regularne zadawanie sobie tych pytań pomaga liderowi wykryć własne „nieszczelności” i stworzyć kulturę, w której każdy czuje, że ma wystarczająco tlenu do rozwoju i kreatywności.
Podsumowanie
Toksyczne środowisko pracy to jak nurkowanie w mętnej wodzie, gdzie każdy oddech może być ostatnim. Pojawia się tam, gdzie sarkazm i złośliwość zastępują wsparcie, a izolacja dzieli zespół niczym prądy w morzu. Aby uchronić się przed zadławieniem ambicji i zdrowia psychicznego, warto wdrożyć jasne sygnały komunikacji, celebrować nawet najdrobniejsze sukcesy, budować bezpieczną strefę błędu i regularnie sprawdzać „ciśnienie” nastrojów. To jak dbanie o szczelność butli nurkowej, odrobina uwagi dziś zapewni bezpieczne wynurzenie jutro.
___________
Źródła:
1. https://www.randstad.pl/blog-hr/kultura-organizacyjna/jak-rozpoznac-toksyczne-srodowisko-pracy-i-zapobiegac-jego-powstawaniu/
2. https://mikecardus.com/toxic-work-culture-effect-on-people-organization/
3. https://nofluffjobs.com/log/hr-in-it/6-common-toxic-behaviors-in-the-workplace-how-to-deal-with-them/
4. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7956351/
5. https://tivazo.com/blogs/effects-of-working-in-unhealthy-work-environment/
6. https://grupaset.pl/setkiinspiracji/klamstwo-co-sie-dzieje-gdy-podkrecamy-rzeczywistosc/
7. https://www.medonet.pl/zdrowie-i-wellbeing-pracownikow/profilaktyka-zdrowia-pracownikow,znaki–ze-twoje-miejsce-pracy-jest-toksyczne-i-cie-wykancza–to-czerwone-flagi,artykul,98750360.html