Chyba każdy, kto zajmuje się wspieraniem kreatywności lub chociaż w niewielkim stopniu interesuje się psychologią twórczości, zetknął się z metodą sześciu kapeluszy myślowych. Równocześnie, niewiele osób zna koncepcję sześciu sposobów działania – a szkoda, bo i tutaj de Bono ma wiele do zaoferowania.
Edward de Bono to maltański lekarz i autorytet w dziedzinie twórczego rozwiązywania problemów. Jest autorem terminu myślenie lateralne, a proponowane przez niego metody od lat z powodzeniem są stosowane w edukacji i biznesie. Prawdopodobnie znasz AMW (Alternatywy-Możliwości-Wybory) oraz ZWI (Zalety-Wady-to, co Interesujące), wykorzystywane podczas warsztatów kreatywności i sesji generowania pomysłów, jednak swoją popularność w środowisku trenerów de Bono zawdzięcza koncepcji kapeluszy myślowych, które umożliwiają zaangażowanie faktów, emocji, zalet i wad oraz wyobraźni w procesie rozwiązywania problemów. Pozwól, że – zostając w konwencji – na chwilę zamienię biały kapelusz na czerwony...
Od kilku lat przyglądam się treningom twórczości – najpierw jako uczestnik, a od 2013 roku także jako trener. Wiesz, czego najbardziej mi brakuje? Przełożenia wiedzy na praktykę, wyjścia z zabawy i skupienia się na użyteczności. Nie, żebym miał coś przeciwko wykorzystywaniu skojarzeń, szukaniu zalet w wadach (i odwrotnie) albo sięganiu po metaforę. Sam wplatam te elementy do prowadzonych przez sebie warsztatów. Problem w tym, że coraz częściej ulegam wrażeniu, że dla większości prowadzących to dobra zabawa staje się celem nadrzędnym. Owszem, mogę znaleźć 10 nietypowych zastosowań spinacza biurowego, stworzyć jak najwięcej rysunków bazujących na kształcie koła w ciągu dwóch minut albo poszukać odpowiedzi na pytanie Co by było gdybyśmy mieli dodatkową parę oczu z tyłu głowy? Tylko jak przełożyć to na sytuację w pracy, czy życiu rodzinnym?
Niezależnie od tego, czy zwiększę płynność albo giętkość swojego myślenia, czy będę potrafił tworzyć oryginalne pomysły i je dopracowywać… myślenie pozostanie myśleniem. Nie ma znaczenia, jaki kolor kapelusza wybiorę, jeśli nie podejmę aktywności. Najwyraźniej zdawał sobie z tego sprawę Edward de Bono, który stworzył koncepcję sześciu sposobów działania, i tym razem sięgając po element garderoby dla jej zilustrowania. Wybrane typy obuwia nie tylko pozwalają podjąć określone kroki, ale też mają z góry określone funkcje. Kapelusze pozwalały na spojrzenie z różnych perspektyw na problem, skuteczne działanie wymaga wyboru butów, dopasowanych do danego kontekstu i sytuacji.
Granatowe buty marynarskie zostały zaczerpnięte z marynarki wojennej, gdzie najważniejsza jest rutyna. De Bono sprowadza ten sposób działania do koncentracji na procedurach formalnych, wcześniejszych wzorcach postępowania i sprawdzonych założeniach. Według autora ten sposób działania pozwala odciążyć procesy myślowe od zajmowania się innymi sprawami, jednak może prowadzić do spadku inicjatywy i elastyczności, przez co noszenie granatowych butów marynarskich nie jest zalecane zbyt często.
Szare tenisówki to buty lekkie i niezobowiązujące, a ich kolor kojarzy się z mózgiem i procesami myślowymi. Działanie w szarych tenisówkach opiera się na gromadzeniu, przetwarzaniu i syntetyzowaniu danych. Zdaniem de Bono, posługując się tym typem obuwia tworzysz podstawę dla działań innego rodzaju.
Brązowe półbuty są praktyczne – nadają się do codziennego użytkowania w różnorodnych sytuacjach. Działanie w nich bazuje na zdrowym rozsądku, stawiając na pierwszym miejscu prostotę oraz skuteczność. Wkładając brązowe półbuty obserwujesz i wykorzystujesz te obserwacje w praktyce.
Pomarańczowe kalosze to obuwie związane z zagrożeniem i sytuacjami kryzysowymi. Użycie ich ma na celu ograniczenie niebezpieczeństwa, wymaga zdecydowania, jasno zdefiniowanych priorytetów i szybkości reakcji – czasem związanej z podejmowaniem ryzyka.
Różowe pantofle są ciepłe, wygodne i delikatne. To kapcie, w których poruszasz się tam, gdzie czujesz się bezpiecznie – w domu. Ich kolor kojarzy się z ludzkimi uczuciami, troską i wrażliwością, co znajduje odzwierciedlenie w ich przeznaczeniu. Według de Bono, różowe pantofle mają na celu udzielanie wsparcia i stawianie w centrum zainteresowania drugiego człowieka – działanie w nich zawsze służy przypomnieniu, że to ludzie są najważniejsi.
Purpurowe oficerki to obuwie na wyjątkowe okazje. Ich kolor kojarzy się z władzą i prestiżem. Działanie w purpurowych oficerkach pozwala na podjęcie roli przywódcy – najczęściej z racji zajmowanego stanowiska lub innego rodzaju hierarchii. Zdaniem de Bono, działanie w purpurowych oficerkach to świadome odgrywanie roli.
W krótkim artykule mogę jedynie zaakcentować najważniejsze założenia koncepcji Edwarda de Bono. Mimo, że nie przyjęła się tak, jak myślowe kapelusze (w Polsce pojawiło się raptem jedno wydanie), zawiera wiele rad, które pozwalają odnaleźć praktyczne zastosowanie dla treningu twórczości. Zainteresowane osoby odsyłam do książki Sześć butów, czyli sześć sposobów działania.